نقش انبياء و دين در تكامل تاريخ

آيا انسان امروز از حيوانيت خودش بيشتر فاصله گرفته و واقعا ارزشهای‏ انسانی در او تحقق يافته است يا انسانهای ديروز ؟ به عبارت ديگر تكامل‏ انسان در ماهيت انسانی خودش چه صورتی دارد ؟ اين قسمت است كه نقش‏ انبياء را در تكامل تاريخ روشن می‏كند . انبياء در تكامل تاريخ چه نقشی‏ داشته‏اند و چه نقشی در آينده خواهند داشت ؟ دين در گذشته چه نقشی داشته‏
است و در آينده چه نقشی خواهد داشت ؟ از همين جا می‏توانيم نقش دين در گذشته را به دست آوريم. نقش دين در آينده را هم كشف كنيم ،و از روی‏ قرائن علمی و اجتماعی حدس بزنيم كه آيا بشر در آينده برای تكامل خود نياز به دين دارد يا ندارد ؟ چون هر چيزی بقا و عدم بقائش تابع نياز است . قرآن اين اصل را به ما گفته و علم هم تأييد كرده است.

 قرآن‏ می‏گويد : « فاما الزيد فيذهب جفاء و اما ما ينفع الناس فيمكث فی الارض »(سوره رعد آيه 17 : " كف ، به كنار افتاده نابود می‏شود ولی چيزی‏ كه به مردم سود می‏دهد در زمين می‏ماند( " .

مثل معروفی را بيان می‏كند كه مكرر در سخنرانيها ذكر كرده‏ام ، مثل سيل و كف روی آب . می‏گويد كفهای روی آب زود از بين می‏روند ولی آب باقی‏ می‏ماند،بعد می‏گويد اين ، مثل حق و باطل است . و حق و باطل را هم‏ اينطور تعريف می‏كند : آنچه نافع و مفيد است باقی می‏ماند و آنچه كه‏ فايده‏ای ندارد حذف می‏شود . مسئله آينده دين كه باقی خواهد بود يا نه، مربوط می‏شود به نقشی كه دين‏ در تكامل ماهيت انسان، در تكامل معنويت و انسانيت انسان دارد يعنی‏ نقشی كه در حسن رابطه انسان با خود و با انسانهای ديگر دارد كه هيچ چيزی‏ قادر نيست و نخواهد بود ( نه در گذشته چنين قدرتی داشته است و نه در آينده خواهد توانست ) جای آن را بگيرد . پس مسئله اين خواهد شد كه در آينده ، جامعه بشريت يا منقرض خواهد شد و بشر بدست خود تباه خواهد گرديد ، با يك خودكشی دسته جمعی بشريت از روی زمين برچيده خواهد شد ، و يا جامعه بشريت به سرنوشت واقعی خودش كه تكامل همه جانبه است : تكامل‏ در رابطه‏اش با طبيعت ، تكامل در آگاهی ، تكامل در قدرت ، تكامل در آزادی ، تكامل در عواطف ، تكامل در احساسات انسان دوستی و . . . خواهد رسيد و در همه اينها تكامل انسان حقيقت پيدا خواهد كرد كه اين اعتقادی‏ است كه ما داريم و در درجه اول اين اعتقاد را از تعليمات دينی خودمان‏
الهام گرفته‏ايم .اين خوش بينی نسبت به آينده‏ بشريت و تكامل واقعی زندگی بشريت و به بن بست نرسيدن آن را [ فقط ] ما داريم و مكتبهای ديگر از نظر توجيه تكامل بشريت در آينده به بن بست رسيده‏اند . جز دين ، هيچ عامل‏ ديگری نيست كه اين قسمت اعظم تكامل بشريت ، يعنی تكامل بشريت در ماهيت انسانی خودش را تأمين كند.