كار و تمركز قوه خيال

انسان يك نيرويی دارد و آن اين است كه دائما ذهنش و خيالش كار می‏كند . وقتی كه انسان درباره مسائل كلی به طور منظم فكر می‏كند كه از يك‏ مقدمه‏ای نتيجه‏ای می‏گيرد ، اين را می‏گوييم تفكر و تعقل ، ولی وقتی كه ذهن‏ انسان بدون اينكه نظمی داشته باشد و بخواهد نتيجه‏گيری كند و رابطه منطقی‏ بين قضايا را كشف نمايد ، همينطور كه تداعی می‏كند ، از اينجا به آنجا برود ، اين يك حالت عارضی است كه اگر انسان خيال را در اختيار خودش‏ نگيرد ، يكی از چيزهايی است كه انسان را فاسد می‏كند ، يعنی انسان نياز به تمركز قوه خيال دارد . اگر قوه خيال آزاد باشد منشأ فساد اخلاق انسان‏ می‏شود . اميرالمؤمنين ( ع ) می‏فرمايند : « النفس ان لم تشغله شغلك». يعنی " اگر تو نفس را به كاری مشغول نكنی ، او تو را به خودش مشغول‏ می‏كند " . يك چيزهايی است كه اگر انسان آنها را به كاری نگمارد طوری‏ نمی‏شود ، مثل يك جماد است . اين انگشتر را كه من به انگشتم می‏كنم ، اگر روی طاقچه‏ای يا در جعبه‏ای بگذارم طوری نمی‏شود . ولی نفس انسان جور ديگری‏ است ، هميشه بايد او را مشغول داشت ، يعنی هميشه بايد يك كاری داشته‏ باشد كه او را متمركز كند و وادار به آن كار نمايد ، والا اگر شما به او كار نداشته باشيد او شما را به آنچه كه دلش می‏خواهد وادار می‏كند ، و آنوقت است كه دريچه خيال به روی انسان باز می‏شود ، در رختخواب فكرمی‏كند ، در بازار فكر می‏كند ، همينطور خيال خيال خيال ، و همين خيالات‏ است كه انسان را به هزاران نوع گناه می‏كشاند . اما برعكس ، وقتی كه‏ انسان يك كار و يك شغل دارد ، آن كار و شغل ، او را به سوی خود می‏كشد و جذب می‏كند و به او مجال برای فكر و خيال باطل نمی‏دهد.

تعليم و تربيت در اسلام (متفكر شهيد استاد مرتضی مطهری)